پس از تجربه ناموفق حساب ذخیره ارزی که به موجب قانون برنامه سوم توسعه(1379) ایجاد شد و فعالیت آن درقانون برنامه چهارم توسعه (1383) تصویب گردید؛ ایده‌ی تشکیل صندوق توسعه ملی در برنامه‌ی پنجم توسعه با تفاوت در دیدگاهها به درآمدهای حاصل از نفت و گاز مطرح گردید.
هدف از ایجاد حساب ذخیره ارزی، ثبات در میزان استفاده از عواید ارزی حاصل از فروش نفت خام و تبدیل دارائی حاصل از آن به دیگر ذخایر، تأمین بخشی از اعتبارات مورد نیاز طرحهای تولیدی، صنعتی، معدنی، کشاورزی و… در بخش غیر دولتی از طریق شبکه بانکی، استفاده از وجوه این حساب برای تأمین مصارف بودجه در صورت کاهش عواید ارزی حاصل از نفت بود.
تغيير نگاه راهبردی به درآمدهای حاصل از نفت و گاز و تبدیل شدن آن از منبع تأمين بودجه عمومی دولت به “منابع و سرمايه‌های زاينده اقتصادی” از طریق ايجاد صندوق توسعه ملی، در سال 1387 در قالب بند (22) سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران توسط مقام معظم رهبری (مدظله العالی) ابلاغ گردید.
در این راستا تأسیس صندوق توسعه ملی در سال 1389 و به موجب ماده (84) قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی کشور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید؛ به منظور اجرای این سیاست، بر اساس ماده 84 قانون برنامه پنجم توسعه کشور و با هدف تبدیل بخشی از عواید ناشی از فروش نفت، گاز و میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی به ثروتهای ماندگار، مولد و سرمایه های زاینده اقتصادی و حفظ سهم نسل های آینده از منابع مذکور، صندوق توسعه ملی در سال 1389 تشکیل و در دی‌ماه سال 1390 رسما” شروع به فعالیت نمود.
عمده وظایف و خدمات در قبال صادرات
- اعطـای تسهیلات بـه بخشهـای خصوصی، تعاونـی و بنگاه هـای اقتصادی متعلق بـه مؤسسـات عمومـی غیردولتـی بـرای تولیـد و توسـعه سـرمایه گذاری های دارای توجیـه فنـی، مالـی و اقتصـادی.
- اعطـای تسهیلات صـادرات خدمـات فنـی و مهندسـی بـه شـرکتهای خصوصـی و تعاونـی ایرانـی كـه در مناقصه هـای خارجـی برنـده میشـوند از طریـق منابـع خـود یـا تسهیلات اتحادیـه ای (سـندیكایی).
- اعطـای تسهیلات خریـد بـه طرفهـای خریـدار کالا و خدمـات ایرانـی در بازارهـای هـدف صادراتـی كشـور
- سرمایه گذاری در بازارهای پولی و مالی خارجی.
- اعطـای تسهیلات بـه سـرمایه گذاران خارجـی بـا در نظـر گرفتـن شـرایط رقابتـی و بازدهـی مناسـب اقتصـادی بـه منظـور جلـب و حمایـت از سـرمایه گذاری در ایـران بـا رعایـت اصـل هشتاد (80 ) قانـون اساسـی میباشـد.
- تأمین هزینه های صندوق.
- حفاظت و تثبیت درآمدهای ارزی: صندوق توسعه ملی با تأمین منابع مالی برای پروژه‌های مرتبط با صادرات، به تثبیت درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت و سایر کالاها کمک می‌کند.
- سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اقتصادی و صادراتی: این صندوق به حمایت از پروژه‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک می‌پردازد که به رشد صادرات غیرنفتی کمک می‌کند، به ویژه از طریق تقویت زیرساخت‌های صادراتی.
- کمک به توسعه صادرات کالاهای غیرنفتی: صندوق توسعه ملی تلاش دارد تا وابستگی اقتصاد به صادرات نفتی را کاهش دهد و با حمایت از بخش‌های غیرنفتی، بازارهای جدیدی برای صادرات کالاهای غیرنفتی پیدا کند.
- حمایت از پروژه‌های بلندمدت برای نسل‌های آینده: صندوق در راستای حفظ و رشد منابع برای نسل‌های آینده، از پروژه‌هایی که قادر به ایجاد درآمد ارزی پایدار و صادراتی هستند، پشتیبانی می‌کند.
تبصـره -1 اسـتفاده از منابـع صنـدوق بـرای اعتبـارات هزینـه ای و تملـك دارایی هـای سـرمایه ای و بازپرداخـت بدهی هـای دولـت بـه هـر شـكل ممنـوع اسـت.
تبصـره 2- اعطـای تسهیلات موضـوع ایـن مـاده فقـط به صـورت ارزی اسـت و سـرمایه گذاران اسـتفاده‌كننده از این تسهیلات اجازه تبدیل ارز به ریال در بازار داخلی را ندارنـد.
تبصـره 3 – اعطـای كلیـه تسهیلات صنـدوق صرفـا از طریـق عاملیت بانکهـای دولتی و غیردولتـی خواهـد بود.
