واردات در ایران نقش کلیدی در تأمین نیازهای اساسی و پشتیبانی از صنایع داخلی دارد. این فرآیند به ویژه در شرایط تحریم و محدودیت‌های تجاری اهمیت بیشتری پیدا کرده است، چرا که بسیاری از کالاها و مواد اولیه از طریق واردات تأمین می‌شوند. بیشترین واردات ایران شامل اقلام ضروری مانند مواد غذایی (مانند برنج، گندم، و ذرت دامی)، تجهیزات پزشکی، قطعات الکترونیکی، لوازم صنعتی، و داروهاست
از جمله محصولات وارداتی مهم می‌توان به کالاهای مصرفی مانند لوازم خانگی، پوشاک، و محصولات بهداشتی اشاره کرد.
کشورهای چین، امارات، و ترکیه از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران هستند که طیف وسیعی از کالاها از این کشورها وارد می‌شود.
عوامل تأثیرگذار بر میزان واردات، شامل تغییرات نرخ ارز، سیاست‌های تجاری، و نیازهای بازار داخلی است
هرگونه تغییر در این عوامل می‌تواند بر تنوع و حجم واردات تأثیر بگذارد و در نهایت بر اقتصاد کشور و زندگی مردم اثر بگذارد.
مراحل واردات عبارت است از :
- مرحله اول اخذ کارت بازرگانی: دریافت کارت بازرگانی اولین مرحله برای انجام واردات کالا شناخته می شود. در این زمینه لازم است که تجار و بازرگانان تازه کار به سازمان های مربوطه مراجعه نموده و نسبت به اخذ و دریافت کارت بازرگانی خود اقدام نمایند. این کارت در دو نوع حقیقی و حقوقی تقسیم بندی شده و به لحاظ کاربردی انواع مختلفی دارد.
- مرحله دوم انتخاب حوزه فعالیت: پس از دریافت کارت بازرگانی لازم است که زمینه و حوزه فعالیت خود را در خصوص واردات کالا تعیین کنید. تعیین زمینه فعالیتی می تواند به چند صورت انجام شود، به عنوان مثال برخی تمایل دارند تنها با یک کشور خاص فعالیت داشته باشند و اما برخی دیگر ممکن است از با کشورهای مختلف ارتباط برقرار نموده و لذا کالاهای مختلفی را به کشور خود وارد نمایند.
- مرحله سوم آشنایی با قوانین و مقررات روز: همانطور که گفتیم برخی قوانین و بخشنامه ها براساس نیاز کشورها مرتبا در حال تغییر می باشند و لذا برای پیشبرد یک تجارت اقتصادی لازم است که یک واردکننده به صورت روزانه اخبار و اطلاعات مربوط به حوزه فعالیت خود را مطالعه کرده و اطلاعات خود را در این حوزه به روز رسانی کند.
- مرحله چهارم انتخاب کشور و کالای وارداتی: در این مرحله باید کشورهای مختلف را بررسی نموده و با مشتریان مختلف در کشورهای گوناگون وارد مذاکره شوید. در این مرحله لازم است که علاوه بر شناخت زبان کشور مورد نظر تا حدودی با قوانین و مقررات تجاری آن کشور نیز آشنا باشید.
- مرحله پنجم درخواست ارسال پیش‌فاکتور یا پرفرما: پرفرما یا پیش‌فاکتور یکی از فرایندهای مهم مراحل واردات کالا محسوب می شود که بعدا از آن جهت ثبت سفارش نیز استفاده می‌شود. در واقع پیش‌فاکتور سندی است که توسط فروشنده برای خریدار ارسال شده و در آن در مورد مشخصات کامل کالا توضیح داده می شود.
- مرحله ششم ثبت سفارش: ثبت سفارش یکی از مهم‌ترین مراحل واردات کالا محسوب می شود و در این مرحله لازم است که واردکننده کالا به سامانه ثبت سفارش وزارت صمت مراجعه کرده و درخواست خود را جهت واردات کالای مورد نظر ارائه دهد، چرا که برخی از کالاها ممکن است دارای ممنوعیت وارداتی باشند و لذا لازم است که پیش از خرید کالا و انجام سایر مراحل واردات درخواست واردات کالا توسط کارشناسان وزارت صمت بررسی شود تا هیچ نوع کالایی خارج از قوانین و مقررات داخلی کشور خریداری نشوند.
- مرحله هفتم تخصیص ارز و پرداخت بین‌المللی: در این مرحله واردکننده اقدام به تهیه ارز می نماید. تهیه ارز معمولا به چندین طرق مختلف صورت می‌گیرد و عموما دولت به برخی از کالاهای اساسی ارز ترجیحی یا ارز دولتی اختصاص می‌دهد تا بستر مناسبی برای انجام فرآیندهای واردات کالا ایجاد نماید.
- مرحله هشتم حمل و نقل و بیمه کالا: حمل و نقل کالاها همواره به روش های گوناگونی از جمله روش های حمل و نقل جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی انجام می شود که باید بسته به مبدا کالا و توافق با فروشنده یکی از این روش ها را انتخاب کنید. فروشنده و خریدار انتخاب روش حمل و نقل کالا را با استفاده از قواعد بین المللی اینکوترمز انجام می‌دهند لذا لازم است که شخص وارد کننده با این قوانین به خوبی آشنا باشد.
- مرحله نهم ترخیص کالا از گمرک: پس از انجام مراحل فوق، کالای خریداری شده وارد گمرک می شود، اکنون لازم است که شخص با آگاهی از قوانین ترخیص کالا به گمرک مراجعه کرده و با ارائه استناد و مدارک مورد نیاز اقدام به ترخیص کالا از گمرک نماید.
در آخر باید گفت که با شناخت این مراحل و قوانین و مقررات مربوط به واردات کالا می توانید به راحتی اقدام به واردات هرگونه کالا نمایید و همچنین تجارت خود را گسترش دهید؛ اما توجه داشته باشید که انجام این مراحل تنها به زبان راحت بوده و به لحاظ عملی کار دشوار و پیچیده ای است.
اهم اقدامات و مراحل ذکر شده در فرایند واردات هم اکنون از طریق سامانه جامع تجارت ایران و پس از آن از طریق سامانه EPL گمرک در حال انجام است.
